12 ay boyunca korunmasız şekilde cinsel ilişkiye girilmesine rağmen gebeliğin oluşmaması durumu infertilite olarak tanımlanır. İnfertilite kadın, erkek ya da hem kadın hem de erkek kaynaklı olabilir. Kadın kaynaklı infertilitede olduğu gibi erkek kaynaklı infertilitenin de birçok farklı nedeni bulunur. Bu nedenlerden biri de sperm DNA hasarıdır.
Sperm DNA hasarı hem subfertiliteye yani gebeliğin oluşmasının zorlaşmasına hem de infertiliteye neden olarak bebek sahibi olmak isteyen çiftler için önemli bir engel haline gelebilir.
Bu yazımda “Sperm DNA hasarı nedir?” ve “Sperm DNA hasarı nedenleri nelerdir?” gibi en çok merak edilen soruların yanıtlarını sizlerle paylaşacağım.
Sperm DNA Hasarı Nedir?
Sperm kalitesinden bağımsız olarak döllenme sürecini, embriyoların gelişimini, gebeliği, gebeliğin sağlıklı şekilde devam etmesi ve genetik materyalin bebeklere aktarımı için en önemli sperm parametrelerinden biri sperm DNA hasarıdır.
Sperm DNA hasarı ya da farklı bir deyişle sperm DNA fragmantasyonu, erkek gamette bulunan hasarlı genetik materyal şeklinde tanımlanabilir. Tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme tekniklerinin de başarısını azaltabilen sperm DNA hasarı teşhisi geleneksel meni analizi ile gerçekleştirilemez.
Spermiyogram adı verilen meni analizinde sperm sayısı, sperm konsantrasyonu, sperm hareketliliği ve sperm morfolojisi hakkında bilgi alınabilirken sperm DNA hasarı ile ilgili veriler sunulmaz. Bu nedenle sperm DNA hasarı belirlenmesi amacıyla spermiyogramdan farklı tetkiklere başvurulması gerekir.
Sperm DNA hasarı spermin yumurta hücresini dölleme ve sağlıklı embriyolar oluşturma ihtimalini azaltan bir unsur olmakla birlikte infertilite sorunu yaşamayan erkeklerde de mevcuttur.
Sperm DNA hasarının infertilite riskini artıran bir unsur haline gelebilmesinde DNA hasarlı spermlerin sağlıklı spermlere oranla fazlalaşması etkilidir.
Sperm kalitesi erkek infertilitesi ile ilişkilendiren temel unsur olarak kabul edilse de erkek kaynaklı kısırlık oluşumunda sperm DNA hasarının etkisinin göz ardı edilmemesi doğru tedavi süreçlerine başvurulabilmesi için en önemli gerekliliklerden biridir.
Sperm DNA Hasarı Nedenleri Nelerdir?
Sperm DNA hasarına neden olan en önemli faktörlerden biri oksidatif strestir. Oksidatif stres antioksidanlar tarafından yeterince etkisiz hale getirilmeyen serbest radikallerin vücutta yol açtığı tahribat olarak tanımlanabilir.
Enfeksiyonlar, sigara kullanımı, obezite, sağlıksız beslenme, kronik stres maruziyeti gibi birçok farklı risk faktörü neticesinde oksidatif stres ve dolayısıyla sperm DNA hasarı artış gösterebilir.
Tüm bunlara ek olarak varikosel hastalığı neticesinde testis ısısının artması ve artan ısı sonucunda testis fonksiyonlarının bozulmasının da sperm DNA hasarı ile ilişkili olabileceğinin göz ardı edilmemesi gerekir. Yapılan bilimsel araştırmalar sistemik hastalıkların da sperm DNA fragmantasyonu nedenleri arasında yer alabileceğini göstermektedir.
Sperm DNA Hasarı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sperm DNA hasarı teşhis edildiğinde bu duruma yol açan temel faktörlerin belirlenmesi ve tedavi süreçlerinin bu doğrultuda planlanması esastır. Kimi zaman herhangi bir tedavi sürecine geçiş yapılmadan hastalardan yaşam tarzı değişiklikleri yapmaları istenebilir.
Örneğin sağlıklı beslenme, sigaranın bırakılması, alkol tüketiminin kısıtlanması, antioksidan içeren takviyelerin kullanılması, düzenli olarak egzersiz yapılması ve testis ısısını artıran ortamlardan kaçınılması gibi tedbirlerin alınması istenebilir.
Sperm DNA hasarı nedeni varikosel hastalığı ise infertilite sorunu yaşayan çiftler eş zamanlı değerlendirilebilir ve gerekli olması halinde mikrocerrahi ile varikosel ameliyatı planlaması gündeme gelebilir. Her zamanki gibi hasta özelinde tedavi belirlenmesi elde edilecek sonuçların başarısı adına kritik derecede önemlidir.